Hebreeuws Sjemoeêl 'de naam is God' (in joodse kringen wordt de naam veelal uitgesproken als Sjeemoeëel). Hij wordt ook wel in verband gebracht met sjema(ng) 'horen, verhoren' en êl 'God', 'de door God gehoorde'. Daarbij kan gedacht worden aan het feit dat God het gebed van zijn moeder om een kind verhoorde, maar ook aan het feit dat hij als profeet het woord Gods vernam en God hem hoorde. Naam van de laatste richter van Israël en tegelijk de eerste eigenlijke profeet (de geschiedenis in de tijd van Samuel is beschreven in de twee Oudtestamentische boeken die zijn naam dragen). De naam kwam al vroeg in gebruik: Socin: Saargau 712: Samuhel; Aken 2e helft 12e eeuw (Littger). Hij komt ook voor onder de christelijke namen van de 12e eeuw in West-Vlaanderen (Leys); Gent, begin 13e eeuw (Tavernier-Vereecken). In Holland sinds de 13e eeuw (oudste voorbeeld 1217); in Zeeland vooral sinds eind 16e eeuw; elders verbreidde de naam zich sinds de 17e eeuw. Via de Engelse Puriteinen werd de naam in de VS frequent, hetgeen vermoedelijk mede geleid heeft tot de bijnaam van de VS: Uncle Sam uit U. S. Am. (United States of America).