Van Gri. nikè 'overwinning' en laos 'volk', de naam betekent dus: 'overwinnaar met (of van) het volk', vergelijk voor deze betekenis Nicodemus. De Latijnse vorm is Nicolaus. In de Bijbele, in Handelingen 6, 5, komt de naam Nicolaus al voor als die van een van de zeven armenverzorgers. Zijn grote populariteit kreeg de naam in het Oosten en het Westen door St.-Nicolaas, bisschop van Myra in het zuidwesten van Klein-Azië; gestorven omstreeks 350. Het meeste wat omtrent hem verteld wordt, is legendarisch. De figuur die in de legenden naar voren treedt, is eigenlijk een combinatie van de historische bisschop Nicolaas van Myra (uit de 4e eeuw) en de historische bisschop Nicolaas van Pinara in Lycië (gestorven 564). De verering komt in de 6e eeuw in het Oosten op. In de 9e eeuw is St.-Nicolaas een van de belangrijkste heiligen, met Myra en vooral Constantinopel als centra van verering. Via Zuid-Italië (toen nog Griekenland) verbreidde de verering zich ook naar Rome en vandaaruit verder over West-Europa. Daar werd deze heilige al spoedig populair. Vooral in de 10e en 11e eeuw werd hij beschermheilige van kerken. In het bisdom Utrecht vooral sinds de 12e eeuw, in Holland ook sinds die tijd. De naam Nicolaas werd (in verschillende vormen) tegen het eind van de Middeleeuwen een van de meest voorkomende namen. Doordat St.-Nicolaas onder meer patroon was van de schoolkinderen, werd hij de grote kindervriend. Verschillende gebruiken in verband met zijn feestdag op 6 december gaan terug op heidense gebruiken. De schimmel vinden we bijvoorbeeld al bij Wodan, onder de naam Sleipnir; het was een teken van hoge rang. De schoorsteen is de verbindingsweg van de gewone stervelingen, in het middelpunt van hun huiselijk leven, met de hogere wezens. Zwarte Piet is een schrikaanjagende geest of duivel, die echter steeds door St.-Nicolaas in bedwang wordt gehouden. Altijd komt de 'goede heilige' van ver, in ons gebied uit Spanje (zie ook http://www.meertens.knaw.nl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=141192). Niet alleen van de kinderen, maar ook van de zeelieden en de vissers is St.-Nicolaas patroon. Andere heiligen van deze naam zijn: paus Nicolaas I, 858-867; Nicolaas van Tolentijn (Tolentino), gestorven 1305; kerkelijke feestdag: 10 september. Zie ook Nils en Coleta.